Naturalnym siedliskiem klona jawora są górskie lasy. Tam, gdzie wysokość jest zbyt duża (np. na bieszczadzkich połoninach), roślina przybiera postać niewielkiego krzewu.

Jeden z trzech rodzimych gatunków klona w Polsce (obok zwyczajnego i polnego), rozpowszechniony głównie w górach i na pogórzu; na pozostałych obszarach spotykany rzadziej niż klon zwyczajny. Do jego najczęściej uprawianych odmian ozdobnych należą czerwonolistna odmiana 'Purpureum', pstrolistna odmiana 'Leopoldii' oraz 'Variegatum' - odmiana o kremowo obrzeżonych liściach.

  Występowanie

Zasięg. Europa (z wyjątkiem Skandynawii i Anglii), Kaukaz, Azja Mniejsza. W Polsce przebiega północna granica występowania jawora; jest on pospolity na południu i zachodzie kraju, głównie w górach (do 1500 m.n.p.m.) i na pogórzu, na pozostałym obszarze naturalnie nie występuje (choć jest często sadzony). Uprawiany (w tym również naturalizowany) w wielu rejonach poza naturalnym zasiegiem, w tym w Anglii, Skandynawii, a od XVII w. także w Ameryce Północnej.
Biotop. Występuje najczęściej jako domieszka w wilgotnych i cienistych górskich lasach liściastych oraz mieszanych (grądy i buczyny), na brzegach górskich potoków, w zadrzewieniach śródpolnych itp. W górach tworzy czasami zwarte drzewostany - tzw. jaworzyny górskie. Po buku i jodle stanowi 3. najważniejszy składnik lasów regla dolnego w Sudetach i Karpatach. Na nizinach bardzo rzadki (z wyj. sztucznych nasadzeń).

Aleja jaworowa w Wolinie.

Preferencje. Tereny o chłodnym i wiglotnym klimacie, gleby zasobne, średnie do głębokich (w tym także kamieniste), w młodości dobrze znosi półcień, jako dorosłe drzewo jest światłolubny, odporny na szkodniki i zanieczyszczenia środowiska.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo stosunkowo długowieczne, dość szybko rosnące. Osiąga wiek 250-350(500) lat. Tempo wzrostu 50-100cm/rok.
█ Wg przewodnika C. Pacyniaka NAJSTARSZE DRZEWA W POLSCE, najstarszy jawor rośnie we wsi Wysoka w gm. Leśnica w woj. opolskim i liczy ok. 350 lat.
█ Wzrost jawora jest szybki mniej więcej do 20. roku życia, potem stopniowo słabnie. W wieku około 100 lat wzrost na wysokość praktycznie ustaje.

  Zastosowanie

Ważne drzewo leśne, występujące zarówno naturalnie jak i w uprawach leśnych, sadzone też jako użytkowe (drewno) i ozdobne (np. alejowe), posiada jednak mniejszą wartość dekoracyjną niż klon zwyczajny (m.in. "brzydka kora", kwiaty niewidoczne wśród liści, mniej intensywne zabarwienie liści jesienią).

  Pokrój / Korzenie

Pokrój. Jawor jest największym polskim klonem i równocześnie jednym z największych w ramach całego rodzaju. Jest to wysokie i okazałe drzewo liściaste o prostym, grubym pniu i szerokiej, wysoko wysklepionej koronie. W wysokich położeniach górskich może wyjątkowo przybierać postać krzewiastą.
Rozmiary. Wysokość 30-35(40)m. Średnica pnia 1-1.5(2)m.
█ Jak podaje strona Tall Trees, dwa najwyższe klony jawory w Europie rosną w Danii i Anglii; oba drzewa mierzą około 40m, jednak ich pomiary nie są potwierdzone. Najwyższy natomiast potwierdzony, znany autorowi strony jawor w Europie (i na świecie!) rośnie w Polsce, a dokładniej w parku miejskim na zboczach Góry Św. Anny w Tarnowie i mierzy 38.1m (ŁW+PW, 2023, laser). Tylko nieznacznie niższe są obecnie (2023 r.) jawory rosnące w Rosji (37.9m) i w Polsce, w Białowieskim Parku Narodowym (37.2m).
█ Najgrubszy w Polsce klon jawor rośnie prawdopodobnie na terenie Nadleśnictwa Krzyż w powiecie pilskim (woj. wielkopolskie); obwód jego pnia wynosi 6.21m (Φ 1.98), a wysokość - 25m. Prawie tak samo gruby (6.20m) jest podobno okaz z Nadleśnictwa Suchedniów w woj. świętokrzyskim. Więcej informacji na temat rekordowych drzew - patrz dodatek Rekordy.
Szczegóły pokroju. Pień gruby, prosty i regularny, u drzew rosnących w zwartych drzewostanach oczyszczony z gałęzi do poziomu kilkunastu metrów, u rosnących w odosobnieniu - przeważnie nisko rozgałęziony. Korona szeroka, odwrotnie jajowata lub kulista, wysoko kopulasto wysklepiona, dość gęsto ugałęziona. Konary grube i mocne, stosunkowo proste i zwykle dość stromo wznoszące się ku górze.
System korzeniowy sercowaty, mocny; drzewo znane z dużej odporności na przewrócenie przez wiatr.

  Pędy i pąki

Młode pędy walcowate i grube, tegoroczne żywo ciemnozielone, nagie, starsze czerwonawobrązowe, chropowate, z licznymi drobnymi, brodawkowatymi przetchlinkami. Pąki jajowate, na końcu lekko zaostrzone, długości do 1cm, posiadają zielone (także w zimie), brązowawo obrzeżone, delikatnie zaostrzone łuski. Pąki boczne znacznie mniejsze od wierzchołkowych, luźno przylegające od pędu.

Tegoroczne pędy jawora mają żywy, ciemnozielony kolor. Jajowate pąki są okryte zielonymi łuskami.

↓ / → Duże, dłoniasto klapowane liście jawora posiadają 5 jajowatych, zaostrzonych klap. Ich brzeg jest niezbyt głęboko, nieregularnie ząbkowany. Liście są osadzone na bardzo długich ogonkach. ↓ Młode liście na początku maja bywają bardzo intensywnie jaskrawozielone.

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka w ogólnym zarysie okrągława, dłoniasto klapowana, duża: długości 10-20cm i mniej więcej takiej samej szerokości, ciemnozielona (pod spodem szarozielona), matowa, delikatnie owłosiona tylko w kątach nerwów na spodzie. Klapy w liczbie 5, jajowate, na końcu zaostrzone, oddzielone od siebie średnio głębokimi, ostrymi, klinowatymi wcięciami, na brzegu grubo i nieregularnie ząbkowane lub piłkowane. Ząbki dużo płytsze i łagodniejsze niż u klona zwyczajnego (nie są wyciągnięte). Unerwienie bardzo wyraźnie widoczne, od spodu nerwy żółte, odstające. Ustawienie: naprzeciwległe na bardzo długich ogonkach. Ogonki rynienkowate, długości 10-15(20!)cm, jasnozielone do (ciemno)czerwonych, nie wydzielają mlecznego soku (różnica w stosunku do klona zwyczajnego). Okres występowania: V-X. Liście rozwijają się dopiero na początku maja, znacznie później niż u innych popularnych klonów (np. jesionolistnego, srebrzystego i zwyczajnego). Jesienne przebarwienie wczesne, na jasnożółty kolor.
█ U dużej liczby osobników w Krakowie zauważyłem przebarwianie się liści już na przełomie sierpnia i września, a więc najwcześniej ze wszystkich drzew!

  Kwiaty

Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe (wówczas rozmieszczone jednopiennie), owadopylne i bardzo nektarodajne, zebrane po 20-50 sztuk w zwisające, na szczytach tegorocznych przyrostów podłużne wiechy o długości 5-15cm i grubości 2-5cm. Pojedyncze kwiaty drobne (do 1cm średnicy), żółtozielone, posiadają bardzo niepozorny, podwójny, 5-krotny okwiat. Okres kwitnienia: V (zaraz po rozwinięciu się liści - różnica w stosunku do klona zwyczajnego).
█ Jawor rosnący na otwartej przestrzeni zaczyna kwitnąć w wieku 25-30 lat, w zwartym drzewostanie - około 40. roku życia.

Owoce klona jawora są zebrane w podłużne, zwisające grona.

Więcej...

  Owoce i nasiona

Podwójne skrzydlaki z bardzo wypukłymi, prawie kulistymi orzeszkami (różnica w stosunku do klona zwyczajnego!) i skrzydełkami długości 3-5cm, ustawionymi pod kątem 60-90°. Rozpadają się po dojrzeniu. Okres dojrzewania owoców: IX-X.
█ Lata obfitego owocowania jawora przypadają co 2. rok. Zdolność kiełkowania nasion jest wysoka - ok. 85%.

  Drewno

Bardzo jasne i "czyste", żółtawobiałe do niemal białego (żółknące pod wpływem światła), atłasowo połyskujące, beztwardzielowe, o wyraźnych słojach i widocznych gołym okiem naczyniach, stare pnie mogą posiadać ciemne pręgowanie. Parametry techniczne: drewno zwarte i dość ciężkie (0.6-0.7 kg/dm³), twarde a równocześnie bardzo elastyczne, średnio trwałe (bardziej niż u klona zwyczajnego), trudno łupliwe, skłonne do paczenia i pęknięć, średnio kurczliwe, suche wrażliwe na zmiany temperatury i wilgotności ("mocno pracuje"), poza tym łatwe w obróbce, dobrze się gnie, poleruje i barwi, źle natomiast klei, jest łatwo zapalne. Drewno jawora jest cenione w meblarstwie i tokarstwie, używane m.in. do produkcji mebli, oklein, wyrobów galanteryjnych i instrumentów muzycznych.
█ W wydanej przez Centrum Informacyjne Lasów Państwowych książce TEGO NIE WIESZ O DRZEWACH można przeczytać, że w 2006 r. za kłodę rezonansowego jaworu, wystawionego na sprzedaż przez RDLP w Krośnie, zaoferowano 27 072 złotych za 1 m3, co stanowi niepobity wciąż rekord w cenie drewna w Polsce. Ta kłoda miała zaledwie 3 m długości i 68 cm średnicy.

  Inne informacje

█ Jesienią liście jawora przebarwiają się na jasnożółty kolor. Przebarwienie to jest zwykle jaśniejsze i mniej intensywne niż u klona zwyczajnego; nie zawiera także pomarańczowych ani czerwonych odcieni.

█ Klon jawor (podobnie jak zwyczajny) często bywa atakowany przez czerniaka klonowego powodującego powstawanie na liściach czarnych, okrągłych plamek (zdjęcie po prawej stronie).