█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Ogromny pień tego wysokiego i bardzo okazałego drzewa liściastego nierzadko przekracza 2.5m średnicy, a korona starych drzew może osiągać imponującą szerokość 30m! Stawia to platana klonolistnego w ścisłej czołówce najbardziej rozłożystych drzew świata. Tak duża szerokość korony jest uzyskiwana dzięki oparciu jej na potężnych, ale przede wszystkim bardzo długich i rozłożystych konarach, które w dolnych partiach korony biegną często niemal poziomo. Monumentalna sylwetka i rozmiary, jakkolwiek spektakularne, nie są jednak główną wizytówką platana. Tym, co czyni go jednym z najłatwiej rozpoznawalnych drzew świata jest niezwykle oryginalna kora. Nieregularnie spękana łuszczy się ona wielkimi, cienkimi płatami, które odpadając pozostawiają na pniu i konarach równie wielkie, jasne, białożółtawe łaty. Z innych charakterystycznych cech platana klonolistnego należy wymienić duże, dłoniasto klapowane liście podobne do występujących u klonów (stąd nazwa gatunkowa), jednak w przeciwieństwie do nich ustawione skrętolegle a także osadzone na długich szypułkach, niewielkie, główkowate kwiatostany, które jesienią przekształcają się w podobnie zbudowane owocostany.

Unikalna kora w połączeniu z monumentalną sylwetką czynią z platana klonolistnego jedno z najbardziej lubianych w Europie drzew ozdobnych. Szczególnie dobitnie widać to np. w Hiszpanii, gdzie w wielu miastach niemal każdy plac i każda ulica są gęsto obsadzone drzewami właśnie tego gatunku. Ich pnie przycina się na wysokości kilku metrów tak, że wraz z rozgałęziającymi się symetrycznie, kandelabrowato wygiętymi konarami, tworzą one układ przypominający świecznik. Gęsto obsadzone takimi platanami aleje posiadają niezwykły urok i stanowią jedną ze wspaniałych atrakcji turystycznych.

Najczęściej występujący w Europie i praktycznie jedyny uprawiany w Polsce gatunek platana. Powszechnie przyjmuje się, że jest on mieszańcem platana wschodniego i platana zachodniego, nie wiadomo jednak czy powstałym spontanicznie czy też sztucznie wyhodowanym¹. Co więcej, niektórzy specjaliści są skłonni przypuszczać, że drzewo to może stanowić po prostu jedną z odmian platana wschodniego.
█ W Europie oprócz platana klonolistnego występuje jeszcze pochodzący z rejonu śródziemnomorskiego (głównie Bałkanów) i Azji Mniejszej platan wschodni oraz sprowadzony z Ameryki Północnej platan zachodni. Pozostałe gatunki należą do wielkiej rzadkości.
__________________________________
1) Niektóre źródła (np. C. Pacyniak) podają, że platan klonolistny został wyhodowany w Anglii ok. 1640 r.

  Występowanie

Zasięg. Zasięg naturalnego występowania platana klonolistnego jest trudny do określenia, ponieważ nie została do końca wyjaśniona kwestia pochodzenia tego gatunku (patrz Systematyka). W szczególności istnieją rozbieżności co do tego, czy jest on mieszańcem powstałym spontanicznie czy też sztucznie wyhodowanym. W tym drugim przypadku pojęcie zasięgu naturalnego występowania traci oczywiście sens. Niezależnie od powyższych niejasności, dzięki sztucznym nasadzeniom obecnie platan klonolistny jest zadomowiony w całej niemal Europie. Największą popularnością drzewo to cieszy się w Europie zachodniej, nie występuje natomiast jedynie w Skandynawii.
Biotop. Drzewo uprawiane (jego stanowiska naturalne, o ile w ogóle występują, nie są znane - patrz Zasięg).
Preferencje. Gatunek wymagający świeżych i głębokich gleb o odpowiedniej wilgotności (dobrze rosnący w pobliżu rzek) i dużej przepuszczalności, ciepło- i światłolubny, odporny na mrozy (choć młode osobniki mogą przemarzać - patrz Inne informacje), bardzo odporny na zanieczyszczenia środowiska.
█ Ze względu na zmniejszoną odporność młodych drzew na niskie temperatury, w rejonach o ostrzejszym klimacie (np. w Europie Środkowej) często sadzi się importowane z Europy zachodniej kilkunastoletnie osobniki. Można to robić, ponieważ platan klonolistny należy do gatunków wyjątkowo dobrze znoszących przesadzanie i to nawet w stosunkowo późnym wieku.
Długość życia i tempo wzrostu. Drzewo długowieczne, początkowo szybko rosnące. Osiąga wiek 200-400(500) lat.
█ Wg słynnego przewodnika C. Pacyniaka, najstarszy w Polsce platan klonolistny rośnie w miejscowości Chojna w woj. zachodniopomorskim i liczy obecnie (2014 r.) ok. 285 lat.

Zastosowanie Drzewo głównie ozdobne, w zachodniej Europie bardzo często sadzone w parkach i wzdłuż alei oraz, ze względu na okazałą sylwetkę, w miejscach reprezentacyjnych, takich jak różnego rodzaju place, skwery itp. Jest jednym z najodporniejszych drzew na zanieczyszczenia gleby i powietrza, przez co doskonale nadaje się do sadzenia w miastach, a nawet na terenach przemysłowych. Bardzo cenne drewno platana jest używane w przemyśle meblowym. → Platan klonolistny jest jednym z najpopularniejszych drzew ozdobnych uprawianych w zachodniej Europie. Szczególną popularnością cieszy się on w Hiszpanii (stąd alternatywna nazwa platan hiszpański), gdzie bardzo często jest sadzony wzdłuż dróg i alei.

  Pokrój / Korzenie

Pokrój. Wysokie i niezwykle okazałe drzewo liściaste, jedno z najbardziej rozłożystych na świecie.
Rozmiary. Wysokość 25-35(40)m. Średnica pnia 2.5-3m.
█ Jak podaje strona Tall Trees, najwyższy w Europie platan klonolistny rośnie obecnie w Bryanston w Anglii i mierzy 48.56m.
█ Najgrubszy w Polsce platan (platan klonolistny) rośnie w miejscowości Chojna, w woj. zachodniopomorskim. Obwód pnia tego drzewa wynosi 10.94m (Φ 3.48m) (PG, 2023), a wysokość jest równa ok. 35m (PG+KW, 2014, laser). Jest to obecnie najgrubsze polskie drzewo (wliczając drzewa o wielokrotnym; tu - podwójnym pniu rozwidlonym powyżej 1.30m). Więcej informacji na ten temat znajduje się poniżej w punkcie Wybrane okazy, a także w dodatku Rekordy.
█ Najbardziej rozłożysty platan w Polsce (platan klonolistny) rośnie we wsi Dobrzyca w powiecie pleszewskim w woj. wielkopolskim. Szerokość korony tego najgrubszego w Wielkopolsce drzewa, posiadającego pojedynczy pień o obwodzie 10m, wynosi aż 44m! (Źródło: Wielkopolskie drzewa Krzysztofa Borkowskiego, 2009). Jest to z pewnością jedno z najbardziej rozłożystych polskich drzew (obok posiadającej podobną szerokość korony topoli kanadyjskiej z Guzowa).
Szczegóły pokroju. Pień bardzo gruby, prawie zawsze nisko rozgałęziony. Korona wyjątkowo rozłożysta - jej szerokość może przekraczać nawet 30m(!), u starszych drzew często nieregularna i rozczłonkowana. Konary potężne, zaczynające się na niewielkiej wysokości, te powstałe z rozwidlenia pnia proste i strzeliste, bardzo stromo wzniesione (tworzą jak gdyby pnie składowe wiekokrotnego pnia), pozostałe konary u dołu prawie poziome i łukowato wygięte ku górze.

System korzeniowy sercowaty, z głębokim, gęsto rozgałęzionym korzeniem głównym i grubymi, rosnącymi płytko pod powierzchnią ziemi korzeniami bocznymi. Korzenie wrażliwe na zalanie.
█ Korzenie platanów często powodują wysadzanie płyt chodnikowych.

Platan klonolistny należy do najpotężniejszych i najbardziej rozłożystych drzew świata. Jego gruby pień jest zwykle nisko rozgałęziony na kilka ogromnych konarów.

  Wybrane okazy

█ Platan "Olbrzym" w Chojnie. Rosnący w miejscowości Chojna w woj. zachodniopomorskim platan klonolistny "Olbrzym" jest najgrubszym polskim drzewem. Obwód pnia giganta, uzyskany metodą poszukiwania minimum w zakresie 0-130cm, wynosi 10.94m (Φ 3.48m) (PG, 2023); dokonując natomiast pomiaru na wysokości 130cm otrzymujemy wynik 11.30m. Wysokość drzewa wynosi 35m (PG+KW, 2014, laser), a rozpiętość jego korony wg źródeł dostępnych w internecie dochodzi do 38m. Powyższe wartości w pełni uzasadniają nazwę, jaką nadano rekordowemu platanowi, nie odzwierciedlają jednak zupełnie ogromu drzewa i jego potężnej, monumentalnej sylwetki. Pień Olbrzyma na wysokości ok. 3m dzieli się na 3 części. Jest on częściowo wypróchniały, a znajdująca się u jego podstawy niewielka dziupla jest zabezpieczona siatką. Platan jest pomnikiem przyrody i, wg przewodnika C. Pacyniaka z 1992 r. NAJSTARSZE DRZEWA W POLSCE, liczy w tej chwili (2023 r.) ok. 294 lata.

Wrzesień 2009. Pod drzewem Maria Gach.

Sierpień 2014. Obwód pnia "Olbrzyma" wynosi 10.66m. Pod drzewem Katarzyna Węgrzyn.

Sierpień 2023 r. Obwód pnia "Olbrzyma" wynosi już 10.94m. Pod drzewem Magdalena Gach.	Potężne konary "Olbrzyma" spięte wiązaniami

█ Platan w Łańcucie. Jeden z najgrubszych, a w każdym razie na pewno najbardziej okazałych platanów w Polsce rośnie na niewielkim dziedzińcu wewnętrznym zamku w Łańcucie. Pokrój drzewa jest wyjątkowo "mocarny", z grubym pniem i potężnymi konarami wzniesionymi ku górze niczym ramiona kulturysty. Obwód pnia łańcuckiego rekordzisty wynosi 7.88m (Φ 2.51m) (PG+KW, 2014), a jego wysokość - ok. 29m (PG, 2014, laser).

█ Platan na Plantach w Krakowie. Obwód pnia: 6.04m (Φ 1.92m) (PG, 2013).

  Kora

Bardzo nietypowa kora platanów stanowi ich największą ozdobę, a zarazem niezawodny znak rozpoznawczy. W młodości nie wyróżnia się ona wprawdzie niczym specjalnym - jest szara i lekko chropowata (poniżej po lewej), szybko jednak zaczyna się łuszczyć łaciato charakterystycznymi, wielkimi i cienkimi płatami o nieregularnych kształtach, które odpadając pozostawiają na pniu i konarach równie wielkie, jasne, żółtawobiałe, kremowe lub oliwkowe łaty. Sama kora jest jasnoszarobrązowa lub w kolorze kawy z mlekiem; jest ona zawsze cienka i stosunkowo gładka.

Więcej...

↑ / → Niewątpliwie najbardziej charakterystyczną cechą platana klonolistnego jest jego nietypowa kora.

  Pędy i pąki

Młode pędy po stronie zacienionej zielonawe do żółtooliwkowych, po stronie nasłonecznionej - brązowoczerwonawe, dość gęsto, filcowato owłosione. Pąki owalne, często z lekko zagiętym wierzchołkiem, długości ok. 7mm, okryte tylko jedną łuską, czerwonobrunatne (po stronie zacienionej zwykle zielonawe), w okresie wegetacji ukryte w lejkowato rozszerzonych nasadach ogonków liściowych.

→ Czerwonobrunatne pąki platana są okryte jedną łuską. W okresie wegetacyjnym są one szczelnie ukryte w nasadach ogonków liściowych.

  Liście

Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka dłoniasto klapowana, podobna do występującej u klona pospolitego (stąd nazwa gatunku), jednak nieco szersza, długości 12-25cm i prawie takiej samej szerokości, najczęściej 5 klapowa (rzadko 3- lub 7-klapowa), o ściętej lub lekko sercowatej nasadzie, z wierzchu błyszcząco (ciemno)zielona, od spodu jaśniejsza, obustronnie naga. Klapy trójkątne w obrysie, rzadko i niezbyt ostro ząbkowane, wierzchołkowa nieco dłuższa niż szersza. Liście posiadają duże i trwałe przylistki, które obejmują cały pęd pozostawiając na nim po opadnięciu obrączkowaty ślad. Ustawienie: skrętoległe (różnica w stosunku do klonów!) na 3-10cm ogonkach. Okres występowania: (IV/V)V-XI/XII. Liście rozwijają się na przełomie kwietnia i maja, niedługo po zakwitnięciu kwiatów lub wraz z nimi. Jesienią przebarwiają się na kolor żółty poprzez do żółtopomarańczowy do żółtobrązowego (czasami opadają zielone zanim zdążą się przebarwić).
█ Z moich obserwacji w Krakowie wynika, że platan klonolistny zajmuje drugie (po wierzbie płaczącej) miejsce pod względem późnego opadania liści jesienią. Często utrzymują się one na drzewie aż do początku grudnia lub nawet dłużej, mimo występujących przymrozków i pierwszych opadów śniegu. Bardziej intensywne opadanie liści rozpoczyna się zwykle na początku listopada.

Więcej...

Liście platana są wyposarzone w duże przylistki (patrz powiększenie). Dłoniasto klapowane liście platana klonolistnego są bardzo podobne do klonowych, od których jednak są nieco szersze i ustawione skrętolegle.

Jesienią liście platana przebarwiają się często na żółtobrązowy kolor.

Kwiaty Rozdzielnopłciowe, rozm. jednopiennie, wiatropylne, zebrane w oddzielne (męskie i żeńskie) kwiatostany mające postać kulistych główek zwisających po 2 (rzadziej po 1 lub 3) na długich szypułkach. Kwiatostany męskie niepozorne, żółtawe, po przekwitnięciu rozpadają się. Kwiatostany żeńskie bardziej atrakcyjne i większe od męskich - o średnicy do 2cm, (różowo)czerwone. Pojedyncze kwiaty bardzo drobne i niepozorne, posiadają łuskowaty okwiat. Okres kwitnienia: IV/V-V (krótko przed lub wraz z rozwojem liści). → / →→ Bardzo drobne kwiaty platana klonolistnego są zebrane w główkowate kwiatostany wyrastające najczęściej po 2 sztuki na długich szypułkach. Niepozorne kwiatostany męskie (→) mają żółtawy kolor. Po uwolnieniu pyłku szybko się one rozpadają. Większe i bardziej atrakcyjne są różowoczerwone kwiatostany żeńskie (→→).

Więcej...     Owoce i nasiona Drobne, wrzecionowate orzeszki zebrane w główkowate owocostany o średnicy 2-3cm, zwisające po 2 (rzadziej 1 lub 3) na długich szypułkach (podobne do żeńskich kwiatostanów). Kolor młodych owocostanów zielony, dojrzałych - brunatnawy. Orzeszki są roznoszone przez wiatr i wodę. Okres dojrzewania owoców: IX-X. Owocostany pozostają na drzewie przez część zimy, po czym najczęściej rozsypują się. → Główkowate owocostany platana klonolistnego są podobne do jego żeńskich kwiatostanów. Zebrane najczęściej po 2 sztuki zwisają one na długich szypułkach.

  Drewno

Trwałe, mocne i ciężkie, bardzo efektowne, stanowi jeden z najbardziej cenionych w przemyśle meblarskim gatunków drewna; jego masywna, brunatna twardziel jest używana do produkcji wysokiej jakości mebli i okładzin, natomiast z jasnego bielu wyrabia się forniry.

  Galeria zdjęć

Zobacz galerię...

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)