█ Zapraszam na swoją nową stronę Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych (https://www.rpdp.hostingasp.pl), na której znajdą Państwo najbardziej aktualne dane dotyczące rekordowych drzew w Polsce. Strona ma charakter otwarty - każdy może się zarejestrować i po zalogowaniu dodawać do bazy "swoje" drzewa wraz z ich pomiarami oraz zdjęciami. Bez zalogowania program pracuje w trybie "tylko odczyt" - dodawanie wpisów (także ich modyfikacja i usuwanie) nie jest możliwe, jednak bez przeszkód można przeglądać zgromadzone w bazie dane.

Rodzaj wysokich i niezwykle okazałych drzew liściastych. Stare osobniki mogą osiągać nawet 3.5m średnicy pnia przy szerokości korony dochodzącej do 30m(!), co czyni platany jednymi z najbardziej rozłożystych i zarazem monumentalnych drzew świata. Swoistą wizytówką platanów, stanowiącą zresztą ich najlepszy znak rozpoznawczy, jest bardzo nietypowa kora. Nieregularnie spękana łuszczy się ona cienkimi płatami, które odpadając pozostawiają na pniu i konarach charakterystyczne jasne łaty. Dłoniasto klapowane liście platanów są bardzo podobne do występujących u klonów, jednak w odróżnieniu od tych ostatnich są ustawione skrętolegle. Kwiatostany i owocostany mają postać niewielkich, kulistych główek osadzonych w zależności od gatunku po 1-3(6) sztuk na długich szypułkach.

Rodzaj platan obejmuje 11 gatunków, z których żaden nie występuje w Polsce w stanie naturalnym. Z obcych, sztucznie uprawianych w naszym kraju gatunków najpopularniejszy jest opisany szczegółowo platan klonolistny (P. xacerifolia, P. xhispanica); drzewo to jest zarazem najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem platana w Europie (zwłaszcza zachodniej). Znacznie rzadziej można u nas spotkać pochodzącego z rejonu śródziemnomorskiego (głównie Bałkanów) i Azji Mniejszej platana wschodniego (P. orientalis) oraz sprowadzonego z Ameryki Północnej platana zachodniego (P. occidentalis). Platan wschodni wyróżnia się przede wszystkim wyjątkową długowiecznością (dożywa 2000 lat!), nieco bardziej krępą sylwetką z niższą koroną i grubszym pniem (osiągającym średnicę 3.5m!) oraz głęboko i ostro powcinanymi liśćmi, podobnymi do występujących u klona srebrzystego. Kuliste owocostany platana wschodniego są zgrupowane na szypułkach najczęściej po 3 sztuki (czasem więcej). Cechami charakterystycznymi platana zachodniego jest natomiast duża wysokość (nawet do 45m - najwyższy gatunek platana), płytko i łagodnie klapowane liście oraz mechowate, pojedyncze (rzadko podwójne) owocostany. Pozostałe gatunki platana należą w Europie do rzadkości.
█ Najbardziej nietypowym platanem jest pochodzący z Dalekiego Wschodu P. kerrii - jedyny gatunek rodzaju posiadający nieklapowane, zimozielone liście oraz pąki nie ukryte w nasadach ogonków liściowych. Specjalnie dla niego stworzono podrodzaj P. subgenus Castaneophyllum (wszystkie pozostałe gatunki platanów należą do podstawowego podrodzaju P. subgenus Platanus).

  Występowanie

Zasięg. Zdecydowana większość, bo aż 8 z 11 gatunków platana pochodzi z Ameryki Północnej i częściowo Środkowej; są to: platan zachodni (P. occidentalis), P. mexicana, P. chiapensis, P. gentryi, P. rzedowskii, P. racemosa, P. oaxacana i P. wrightii. Z pozostałych gatunków platan wschodni występuje naturalnie w rejonie śródziemnomorskim (głównie na Bałkanach) oraz w Azji Mniejszej, P. kerrii na Dalekim Wschodzie (Wietnam, Laos), natomiast pochodzenie platana klonolistnego nie jest do końca jasne; niektóre źródła podają, że jest on sztucznie wyhodowanym w Anglii mieszańcem. Platany klonolistny, zachodni oraz wschodni poza swoimi naturalnymi stanowiskami są sadzone w prawie całej Europie z wyjątkiem Skandynawii, za to ze szczególnym uwzględnieniem Europy zachodniej.

Biotop. Zależny od gatunku. Przykładowo platan zachodni jest drzewem typowo nizinnym, podczas gdy platan wschodni występuje głównie na wyżynach. Ze względu na higrolubność, drzewa te generalnie wybierają stanowiska w pobliżu rzek i zbiorników wodnych.

Preferencje. Platany wymagają świeżych i głębokich gleb o odpowiedniej wilgotności (dobrze rosną w pobliżu rzek) i dużej przepuszczalności, są ciepło- i światłolubne, odporne na mrozy (ale tylko starsze drzewa; młode mogą przemarzać) i zanieczyszczenia powietrza.

Długość życia i tempo wzrostu. Drzewa (bardzo) długowieczne. Najdłużej żyjący platan wschodni może osiągać wiek nawet 2000 lat, natomiast najbardziej znany u nas platan klonolistny dożywa średnio 200-400 lat.

  Zastosowanie

Drzewa powszechnie stosowane w nasadzeniach miejskich jako parkowe i alejowe, ze względu na monumentalną sylwetkę często też sadzone w miejscach reprezentacyjnych, np. na różnego rodzaju placach, skwerach itp. Są jednymi z najważniejszych cieniodajnych drzew Europy. Posiadają cenne drewno używane m.in. w przemyśle meblowym.

Pokrój / Korzenie Pokrój. Niezwykle okazałe drzewa liściaste, jedne z najbardziej rozłożystych na świecie. Szerokość korony u niektórych gatunków może przekraczać 30m! Tak szeroka korona jest zawsze oparta na potężnych i bardzo rozłożystych konarach. Także pień platanów osiąga imponujące rozmiary. Znane są okazy platana wschodniego, których obwód pnia mierzony przy podstawie wynosi 18m! Największą wysokość - 40-50m osiąga platan zachodni, pozostałe gatunki nie przekraczają zwykle 35m wysokości. System korzeniowy sercowaty, głęboki. █ Jak podaje strona Tall Trees, najwyższy na świecie platan to platan zachodni o wysokości 49.4m.   Kora Bardzo charakterystyczna, jasnoszarobrązowa, dość wcześnie zaczynająca łuszczyć się dużymi, cienkimi płatami, które odpadając pozostawiają na pniu i konarach jasne łaty. Wielkość odpadających płatów kory zależy od gatunku; największe występują u platana klonolistnego, najmniejsze (co najwyżej wielkości dłoni) - u platana zachodniego. → Niewątpliwie najbardziej charakterystyczną cechą platanów jest ich unikalna kora. Łuszczy się ona dużymi, cienkimi płatami, które odpadając pozostawiają na pniu i konarach jasne łaty.

Pędy i pąki Pąki okryte tylko jedną łuską, czerwonobrunatne, w okresie wegetacji ukryte w nasadach ogonków liściowych (z wyj. P. kerrii).   Liście Blaszkowate, pojedyncze. Blaszka dłoniasto klapowana (z wyj. P. kerrii), podobna do występującej u klonów jednak nieco szersza, zielona do ciemnozielonej. Ilość i głębokość klap zależna od gatunku. Najłagodniejsze i najpłytsze klapy posiadają liscie platana zachodniego. U platana klonolistnego klapy są średnio głębokie, u platana wschodniego natomiast - głębokie i ostre (podobne jak u klona srebrzystego). Liście wszystkich gatunków posiadają duże przylistki. Ustawienie: skrętoległe (różnica w stosunku do klonów!) na długich ogonkach. Okres występowania: liście opadają na zimę (z wyj. P. kerrii). Jesienne przebarwienie na kolor żółty do żółtopomarańczowego. → Duże, dłoniasto klapowane liście platanów są bardzo podobne do występujących u klonów. Różnią się jednak od nich skrętoległym ustawieniem (obok zdj. liścia platana klonolistnego).

  Kwiaty / Owoce i nasiona

Kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie, wiatropylne, zebrane w oddzielne (męskie i żeńskie) kwiatostany mające postać niewielkich, kulistych główek umieszczonych na długich szypułkach. Liczba takich główek na jednej szypułce waha się w granicach od 1 do 6 i jest zależna od gatunku: zwykle wynosi ona 1 (platan zachodni), 2 (platan klonolistny), albo 3 i więcej (platan wschodni). Podane liczby należy traktować jako typowe, ale nie jedyne możliwe dla danego gatunku (w rzeczywistości mogą występować niewielkie odstępstwa od tej reguły). Pojedyncze kwiaty bardzo drobne i niepozorne. Okres kwitnienia: IV/V-V (niedługo po rozwinięciu się liści lub wraz z ich rozwojem).

Owoce. Drobne, wrzecionowate orzeszki zebrane w kuliste, główkowate owocostany zwisające na długich szypułkach (podobne do żeńskich kwiatostanów). Ilość owocostanów na jednej szypułce w dużej mierze zależy od gatunku (patrz Kwiaty). Okres dojrzewania owoców: owoce dojrzewają zwykle na początku jesieni i pozostają na drzewie przez część zimy, po czym najczęściej rozsypują się.

  Drewno

Trwałe, mocne i ciężkie, bardzo efektowne. Jest jednym z najbardziej cenionych gatunków drewna; jego masywna, brunatna twardziel jest używana do produkcji wysokiej jakości mebli i okładzin, natomiast z jasnego bielu wyrabia się forniry.

Początek strony

MOJEDRZEWA.PL

Copyright © 2006-2024 by Piotr Gach

Zobacz też:
Rejestr Polskich Drzew Pomnikowych
Tomasz Niechoda, Janusz Korbel -
Drzewa Białowieskiego Parku Narodowego
Monumental Trees
Konkurs Drewno jest wspaniałe (Nadleśn. Łopuchówko)